Çiğlenme Sıcaklığı (Dew Point) Nedir?

Havanın nem (su buharı) tutma kapasitesi, havanın sıcaklığına ve basıncına bağlıdır. Belirli bir sıcaklıkta tutabileceği maksimum nem kapasitesinin tamamını içeren havaya doygun hava denir. Doygun havada bağıl nem %100’dür.

Çiylenme/Yoğuşma Sıvı Su Damlacıkları Halinde

Sıcaklık düştükçe havanın nem tutma kapasitesi azalır. Bu yüzden sıcaklığın en düşük olduğu sabaha karşı saatlerde dış ortamdaki bir çok nesnenin üzerinde zaman zaman su tanecikleri görürüz. Buna çiğlenme (çiylenme) denir. Peki çiğ nasıl oluşur? Cevabı çok basit, gece boyunca sıcaklık düştükçe havanın nem tutma kapasitesi de düşer. Öyle bir noktaya gelinir ki artık hava daha fazla nem tutamaz ve havadaki su buharı yoğuşarak su zerrecikleri halinde etraftaki nesnelerin (arabaların, bitkilerin vs) üzerinde tanecikler halinde birikmeye bağlar. Gün içinde hava ısınmaya başlayınca da bu nem tekrar buharlaşarak havaya karışır, çünkü ortam sıcaklığı artmıştır ve hava daha fazla nem tutmaya hazırdır.

İşte havanın artık daha fazla nem tutamayacağı ve buhar fazındaki nemin yoğuşarak sıvı hale geldiği sıcaklığı çiğlenme noktası sıcaklığı (dew point temperature) denir. Çiğlenme noktası ölçümü bu nedenle aslında bir sıcaklık ölçümüdür. Dew point hesaplama için farklı sıcaklık ve basınçlarda havanın nem tutma kapasitesini ifade eden tablolar ve diyagramlar kullanılır. Yazının sonundaki dew point hesaplama tablosu 1 bar için verilmiştir.

CS Instruments Mobil Dew Point Ölçer

Basınçlı havada ise atmosferik basınçta değil ilgili çalışma basıncındaki çiğlenme sıcaklığı önemlidir. Kompresörde oluşan sıvı su kondens olarak atılsa da hava hala maksimum kapasitede nem ihtiva eder yani doygundur. Bu nedenle kompresörden çıkan doygun hava soğutulur ve daha fazla nem atması sağlanır. İşte havanın soğutulduğu dereceye çiğlenme sıcaklığı noktası denir. Soğutuculu kurutucularda hava 2°C - 3°C’ye kadar soğutulur, bu nedenle havanın dew point sıcaklığı da en iyi ihtimalle 2°C - 3°C olması beklenir. Daha kuru hava isteniyorsa daha fazla soğutmak mümkün değildir çünkü donma riski ortaya çıkar. Bu durumda diğer tip kurutucular (desicant, membran vs) devreye girer. Eğer kurutucu kapasitesi yeterli değilse hava yeterince soğumadan kurutucudan çıkar, bu durumda çiğlenme sıcaklığı ölçümü yapılarak havanın gerçek çiğlenme noktası belirlenebilir.

Basınçlı hava tankında yoğuşma ve kondens

Aşağıdaki tablo farklı sıcaklıklarda bir m3 havada bulunabilecek nem miktarını ve çiylenme sıcaklığını gösterir. Ancak çiylenme sıcaklığı ilgili gaz ya da hava basıncına da bağlıdır. Örneğin sabit miktar nem içeren havanın basıncı arttıkça çiğlenme noktasına yaklaşır. Bir diğer ifadeyle çiğlenme noktası yükselir. Elbette sıcaklık da çiylenme noktasını etkiler. Farklı koşullardaki çiylenme durumunu anlayabilmek için psikrometrik diyagram ya da nem-çiylenme noktası hesaplayıcı programlar kullanılabilir. CS Instruments'a ait nem hesaplayıcı programı kullanarak farklı sıcaklık ve basınçlarda dew point hesaplamak mümkündür.

CS Instruments Nem Dew Point Hesaplayıcı Programını İndirmek İçin Tıklayınız

Çiğlenme noktası sıcaklığı ölçümü dew point sensör ile ya da kimyasal yöntemlerde ölçülür. Portatif çiğlenme noktası ölçüm cihazları olduğu gibi kompresör sistemine entegre edilen dew point transmitter de kullanılabilir. Böylece çiğlenme sıcaklığı sayesinde basınçlı havadaki nem miktarı ölçümü ile hava kalitesi de izlenebilir hale gelir.

Sıcaklıklara göre çiylenme ve nem tablosu